Klasa VIII szkoły podstawowej to czas, kiedy nastolatek musi podjąć ważną decyzję o wyborze zawodu i dalszej drogi kształcenia.

Decyzja ta będzie miała istotny wpływ na dalsze jego życie. Wykonywany zawód określa miejsce człowieka w społeczeństwie, jego system wartości, zachowanie, aspiracje i życiowe ambicje. Aby decyzja o wyborze zawodu była trafna, uczeń musi zostać odpowiednio przygotowany do jej podjęcia. W takim momencie życia szczególnie ważna jest aktywność rodzicielska. Nastolatkowie oczekują wsparcia ze strony rodziców i chętnie korzystają z ich rad. Badania wykazały, że aż 80 procent młodzieży wskazuje jako najlepszych doradców właśnie rodziców. Rola rodziców w planowaniu kariery zawodowej dzieci jest nieoceniona i większość z nich chce mieć pewność, że wybory dokonane przez ich dzieci będą trafne i przyniosą satysfakcję w przyszłości. Szczególnie w obecnej sytuacji nauczania zdalnego istotne jest zapewnienie skutecznej formy pomocy zarówno uczniom i ich rodzicom! Istniejące zawody i specjalności oraz szkoły stawiają swoim kandydatom odmienne wymagania pod względem warunków zdrowotnych, psychicznych i społecznych.
 
Wybierając zawód i ścieżkę kształcenia, należy wziąć pod uwagę następujące czynniki:
 
1. Stan zdrowia i rozwój fizyczny- konieczne jest ustalenie czy ogólny stan zdrowia dziecka pozwoli sprostać wymaganiom konkretnego zawodu np. dobry wzrok potrzebny jest zegarmistrzowi, zdrowe nogi powinien mieć np. stomatolog, fryzjer; wada słuchu jest przeszkodą w wykonywaniu zawodu kierowcy, a alergia – w zawodach wymagających kontaktu z chemikaliami, smarami, pyłami
 
2. Zdolności- mają ścisły związek z nabywanymi w toku życia wiadomościami i umiejętnościami; w procesie nauki szkolnej rozwijają się różne formy i sposoby myślenia, podnosząc na coraz wyższy poziom ogólną zdolność myślenia; ocena zdolności nie jest sprawą łatwą; wyniki w nauce nie wystarczą; zdolności są mierzone nie tylko osiągnięciami, ale i włożonym wysiłkiem, poświęconym czasem; przed wyborem zawodu i szkoły należy się zastanowić jakie uzdolnienia ma nasze dziecko, z których przedmiotów przyswajanie wiedzy przychodzi mu najłatwiej a z których najtrudniej ; czy dziecko ma uzdolnienia do nauki teoretycznej czy raczej powinno wybrać szkołę zawodową ze względu na uzdolnienia praktyczne (warto na ten temat porozmawiać z nauczycielami); wyróżniamy zdolności ogólne tj. inteligencję, a także spostrzegawczość, możliwość uczenia się, wyobraźnię sprawność ruchową oraz zdolności specjalne np. językowe, matematyczne, sportowe, muzyczne czy plastyczne.
 
3. Zainteresowania – sukcesy w nauce szkolnej, potem w pracy zawodowej zależą nie tylko od zdolności, ale również od zainteresowań, które są ważnym czynnikiem motywacyjnym do pracy w przyszłym z zawodzie; zainteresowania ulegają zmianie w ciągu życia jednostki duży wpływ ma na to wychowanie, rodzina i najbliższe otoczenie; zainteresowania dziecka łatwo jest zaobserwować w w czasie nauki w szkole czy podczas zajęć w kołach zainteresowań; rola zainteresowań w pracy zawodowej jest ogromna- jednostka, która wybiera zawód zgodnie ze swoimi zainteresowaniami, wykonuje go chętnie, jest dobrym pracownikiem, a praca przynosi mu satysfakcję; przy wyborze zawodu ważne jest, aby uzdolnienia pokrywały się z zainteresowaniami.
 
4. Temperament – ludzkie reakcje mają różne tempo, siłę i trwałość; temperament to nasze wewnętrzne życie emocjonalne oraz nasza zmienność, ekspresja ruchów, gestów, mimiki; podstawowe cechy temperamentu- siła, ruchliwość i równowaga- mają duże znaczenie w wyborze zawodu; ludzie różnią się miedzy sobą – jedni są zdolni do długotrwałej, jednostajnej pracy, inni szybko się niecierpliwią, zniechęcają; uczniowi ruchliwemu nie doradzamy zawodu np. zegarmistrza, montera, kreślarza, ponieważ w tego typu zawodach bardzo dobrze będą się czuły osoby spokojne, lubiące ciszę , staranne i cierpliwe; natomiast osoby o niskim stopniu ruchliwości nie powinny wybierać zawodów wymagających częstych kontaktów z ludźmi np. recepcjonista pielęgniarka czy nauczyciel; natomiast duża równowaga niezbędna jest w zawodach wymagających odpowiedzialności, częstego kontaktu z ludźmi np. lekarz, nauczyciel, sprzedawca; silny temperament przyda się w zawodach mechanicznych, budowlanych, pedagogicznych, medycznych.
 
5. Charakter – właściwości charakteru można poznać obserwując stosunek do samego siebie, do pracy, do przedmiotów i do ludzi; przejawia się on w naszym zachowaniu, postępowaniu i emocjach; cechy charakteru jednocześnie różnicują ludzi; cechy charakteru, usposobienia mogą być pozytywne oraz negatywne; dobre cechy charakteru są pożądane do wykonywania każdego zawodu, a w niektórych zawodach są bezwzględnie konieczne.
 
6. Samoocena – to podstawowa potrzeba człowieka; stanowi fundament na którym opiera się konstrukcja naszego życia i dlatego pełni tak istotną rolę w dokonywaniu wyborów zawodowych; samoocena to właściwie pierwszy krok w planowaniu kariery zawodowej – dzięki dobrej znajomości swoich mocnych i słabych stron młody człowiek jest w stanie wybrać zawód, który przyniesie mu satysfakcję i dzięki któremu w przyszłości odniesie sukces; nie wszyscy oceniają siebie jednakowo – jedni przeceniają swoje możliwości, inni nie doceniają siebie, są też osoby, które oceniają siebie adekwatnie ( trafnie); jeżeli człowiek ocenia prawidłowo swoje możliwości, wówczas jego samoocena jest adekwatna; następstwem adekwatnej samooceny jest podejmowanie zadań odpowiadających możliwościom, co pozwoli uniknąć niepowodzeń i uchroni np. przed przykrymi doznaniami emocjonalnymi.
 
7. Perspektywy zatrudnienia – przy podejmowaniu decyzji o wyborze zawodu należy wziąć pod uwagę perspektywy znalezienia pracy po ukończeniu szkoły; w tej sytuacji wskazana jest pomoc w zwiększeniu orientacji na rynku pracy ( można udać się np. doradcy zawodowego w Urzędzie Pracy, szkole, poradni psychologiczno-pedagogicznej, pedagoga, którzy wskażą tzw. zawody przyszłości lub podpowiedzą, jak uzyskać informacje na ten temat za pośrednictwem Internetu).
Rodzice, pomagając dziecku w podjęciu właściwej decyzji o wyborze zawodu, powinni w toku wychowania zwrócić uwagę na następujące sprawy :
 
Wyrabianie właściwego stosunku do pracy:
• należy kształtować dziecka umiejętność podejmowania decyzji w różnorodnych sprawach, co przygotuje je do podjęcia w przyszłości trudnej decyzji jaką jest wybór zawodu,
• od najmłodszych lat należy wdrażać dziecko do systematycznej pracy w szkole, do sumiennego wykonywania codziennych obowiązków.
 
Kształtowanie zainteresowań:
• podsuwanie odpowiednich książek,
• właściwy dobór programów telewizyjnych, treści,
• rozwijanie u dziecka jego własnych pasji, wspólny wybór zajęć dodatkowych,
 
Zdobywanie informacji o zawodach np:
• zapoznanie się z informacjami na stronach:
 
 
 
• udostępnianie informacji związanych z wyborem zawodu zawartych w prasie, telewizji, Internecie
• udział w „dniach otwartych ” organizowanych przez szkoły ponadpodstawowe (obecnie wirtualnie np. poprzez platformę MS Teams); uczniowie mogą zapoznać się z bazą szkoły, poczuć panujący w niej klimat, porozmawiać z nauczycielami, uczniami, zobaczyć jak wygląda oraz ile czasu zajmuje dojazd z miejsca zamieszkania do szkoły
• spotkanie z doradcą zawodowym w poradni psychologiczno-pedagogicznej
 
Kto ma decydować o wyborze zawodu?
• Rodzice powinni aktywnie współuczestniczyć w wyborze zawodu przez dziecko, powinni rozmawiać z dzieckiem na ten temat, poznać plany dziecka co do dalszego kształcenia się, zachęcać do zdobywania informacji z różnych źródeł.
• Najlepiej, gdy decyzja zostanie podjęta wspólnie, gdy rodzice akceptują plany dziecka lub dziecko wyraża zgodę na szkołę proponowaną przez rodziców; jednak, gdy zaistnieje różnica zdań i nie dochodzi do porozumienia warto zastanowić się czy wybór dziecka jest zgodny z jego zainteresowaniami, czy jest wyrazem buntu, czy też sugeruje się ono decyzją koleżanki czy kolegi.
 
• W razie napotkania trudności ( braku porozumienia z dzieckiem, jakichkolwiek wątpliwości) można zwrócić się o pomoc do pedagoga szkolnego, doradcy zawodowego uczącego dziecko w szkole, poradni psychologiczno-pedagogicznej; gdy zaistnieje taka potrzeba w poradni przeprowadza się specjalistyczne badania, które pozwalają ocenić m.in.: zdolności, zainteresowania, usposobienie ucznia, ocenić jego wiadomości; należy jednak pamiętać, że zadaniem specjalistów w poradni jest tylko doradzanie, natomiast ostateczna decyzja należy zawsze do dziecka i jego rodziców.
 
Iwona Włodarska
pedagog szkolny/doradca zawodowy