Photo by Sydney Sims on Unsplash

Dane Światowej Organizacji Zdrowia wskazują, że na depresję cierpi około 264 milionów ludzi na świecie, natomiast około 800 tys. osób popełnia samobójstwo w wyniku depresji. Samobójstwo jest drugą najczęstszą przyczyną zgonów w grupie wiekowej 15-29. Pomimo znanych i dobrze osadzonych w badaniach naukowych sposobów leczenia depresji, od 76% do 86% osób zmagających się z depresją w krajach wysoko i średnio rozwiniętych, nie otrzymuje żadnej pomocy wsparcia terapeutycznego lub farmakologicznego.

Obecna rzeczywistość może sprzyjać zaostrzaniu się niektórych objawów depresji: zasady związane z dystansem fizycznym utrudniają kontakt z innymi, praca zdalna pozbawia nas interakcji społecznych, niepewność na gruncie zawodowym i życiowym może aktywować wiele negatywnych zachowań. Obniżony nastrój, zwiększone napięcie napędzają się błędnym kołem w trudnościach ze snem, apetytem, utratą motywacji do realizowania podstawowych czynności życiowych.

Depresja jest jednym z najczęściej rozpoznawanych trudności w zdrowiu psychicznym. Szacuje się, że cierpi na nią ponad półtora miliona Polaków i Polek. A mówimy tu tylko o osobach, które otrzymały diagnozę. Tych niezdiagnozowanych, które nigdy nie wybrały się po pomoc do specjalisty nie sposób ująć w szacunkach i statystykach. 

Słowo „depresja” weszło już do języka potocznego. Mówimy „obudziłam się dziś z depresją” albo, „ale mam dzisiaj deprechę”, określając w ten sposób swoje niezadowolenie, zły humor czy samopoczucie. Tymczasem depresja nie jest chwilowym obniżeniem nastroju. Kryteria diagnostyczne depresji zakładają, że większa część objawów musi utrzymywać się przez znaczną część dnia, niezależnie od zewnętrznych bodźców, a stan taki utrzymuje się od przynajmniej dwóch tygodni. 

Wśród powodów, dla których ludzie zapadają na tę chorobę wyróżnić można czynniki biologiczne, psychologiczne oraz środowiskowe. Bezpośrednią, biologiczną przyczynądepresji jest zaburzenie pracy mózgu. Organ ten jest swojego rodzaju “centrum dowodzenia” całego naszego organizmu. To tutaj trafiają informacje z naszych zmysłów, następnie są przetwarzane i łączone z uprzednio zgromadzonymi informacjami i wiedzą. To dzięki pracy mózgu myślimy, odczuwamy radość, smutek, złość, przyjemność, wiemy, że coś lubimy lub nie, dążymy do osiągnięcia różnych celów i unikamy pewnych zdarzeń.

Do psychospołecznych czynników mających wpływ na zaburzenia depresyjne zaliczamy przede wszystkim nadmierny stres – zarówno wywołany krótkotrwałym i bardzo silnym incydentem. Może to być niespodziewana utrata bliskiej osoby, wypadek, kataklizm jak również w lżejszym nasileniu, ale trwającym przez dłuższy czas stres z powodu konfliktów w rodzinie, ciężkiej sytuacji ekonomicznej rodziny, czy doświadczaniu okrucieństwa ze strony rówieśników, wyśmiewania, odrzucenia itp. Stres wywołuje szereg negatywnych skutków, zarówno fizycznych jak i psychologicznych.

Do typowych psychologicznych przyczyn zaburzeń depresyjnych możemy zaliczyć szereg cech osobniczych, które wpływają na sposób interpretowania przez nas informacji o sobie i świecie, m.in.:

  • niska samoocena;
  • skłonność do samokrytyki;
  • brak poczucia bezpieczeństwa fizycznego i emocjonalnego;
  • depresyjne schematy myślowe (tendencje do automatycznego interpretowania wydarzeń na swoją niekorzyść, np. “znowu mi nie wyszło”, “to zapewne moja wina”);
  • słabe umiejętności społeczne;
  • oraz wspomnianą wcześniej podatność na stres i brak umiejętności radzenia sobie z nim i inne.

Z kolei do środowiskowych czynników zwiększających ryzyko depresji zaliczamy sytuacje i zdarzenia stresogenne, takie jak np.:

  • trudna sytuacja rodzinna, w tym konflikty rodzinne, rozwód lub separacja rodziców, śmierć w rodzinie, zła sytuacja materialna, alkoholizm, przemoc itp.,
  • nadużycia seksualne;
  • problemy szkolne;
  • doświadczanie odrzucenia przez członków rodziny lub grupy rówieśniczej;
  • przemoc szkolna, zarówno fizyczna jak i psychiczna (szykanowanie, wyśmiewanie, prześladowanie, odrzucenie itp.).

Przyczyny depresji są wynikiem kilku mechanizmów, które wciąż słabo rozumiemy. Istnieje wiele czynników, które przyczyniają się do jej występowania:

  • Sytuacje i wydarzenia życiowe, czasami sięgające dzieciństwa, mogą przyczynić się do powstania depresji: zaburzone relacje z rodzicami, trauma seksualna, trudne doświadczenia, śmierć bliskiej osoby, utrata pracy, rozwód itp.
  • Niektóre zachowania (myślenie, że nie można robić pewnych rzeczy, że ktoś się do niczego nie nadaje) mogą przyczynić się do powstania lub utrzymania depresji.
  • Jedne osoby narażone na trudne zdarzenia nie wpadają w depresję, a inne osoby wpadają w nią bez wyraźnego powodu. Podatności może być uwarunkowana genetycznie. Na przykład, osoba, która ma rodzica, który miał epizod depresyjny, jest dwa do czterech razy bardziej narażona na depresję w swoim życiu. Jednak ta wrażliwość pojawia się jedynie na skutek trudnych doświadczeń lub niekorzystnych czynników środowiskowych.
  • Obecność przewlekłej choroby, niepełnosprawności, uzależnienie od alkoholu, tytoniu lub innych substancji stosowanych w celu zmniejszenia lęku są czynnikami sprzyjającymi występowaniu depresji.
  • Czasem funkcjonowanie mózgu jest zaburzone. Produkcja i poziom związków chemicznych, które przenoszą informacje pomiędzy neuronami, może być zaburzona. Produkcja niektórych hormonów może być nieprawidłowa. W efekcie reakcja organizmu na stres może być niewłaściwa i wywoływać depresję.

Epidemia, która rządzi od jakiegoś czasu wprawia w niepewność nie tylko dorosłych, ale również dzieci. Obostrzenia sprawiły, że dzieci zostały zamknięte w domu z komputerem. Monotonna codzienność, brak realnego kontaktu z kolegami i koleżankami, kłótnie z rodzicami, którzy ze sobą przebywają 24 godziny, stres rodziców wywołany problemami w pracy w bardzo istotny sposób wpływają na młodego człowieka. Młodzież nie radzi sobie z zaistniałą sytuacją w szczególności, gdy przejmuje pesymizm rodziców, nauczycieli. Ważne jest, aby rodzic, nauczyciel był wzorem optymistycznego myślenia dla swojego dziecka, ucznia gdyż to dom i szkoła jest miejscem najważniejszym w procesie kształtowania psychiki młodego człowieka.   

                                                                                                       Realizatorzy programu Wolni od….

                                                                                   Pedagodzy Szkolni